O wykładzie
Lasy znajdują się obecnie w centrum dyskucji na temat zmian klimatycznych, utraty bioróżnorodności, kwestii związanych z adaptacją i mitygacją tych zmain, jak i dysput na temat nierówności, zasobów i neoliberalnego kapitału. Jednocześnie, ostatnie dziesięciolecia przyniosły globalny konsensus co do pilnej potrzeby skoordynowanych wysiłków na rzecz zapobiegania deforestacji i degradacji lasów. Inicjatywy polityczne, takie jak np. Bonn Challenge, Dekada ONZ na rzecz restytucji ekosystemów i Europejski Zielony Ład, są przykładami tych międzynarodowych deklaracji. Jednak rozwój i wdrażanie polityk leśnych i związanych z nimi inicjatyw, to złożony i politycznie obciążony proces, często odnoszący się do zawiłych kwestii (ang. „wicked problems”) i włączający szereg aktorów społecznych reprezentujących często sprzeczne wartości i interesy.
Proponowane rozwiązania – takie jak inicjowanie nowych form ochrony, projekty rewilding, certyfikacja i ekspansja lasów – przynoszą kolejne wyzwania. Inicjatywy te często prowadzą do leśnych konfliktów. W Polsce, Europie i globalnie, lokalne konflikty dotyczące lasów i ich przyszłości coraz częściej raportowane są przez media, zwłaszcza platformy społeczne i nowe komunikatory. Jak badać, zrozumieć i radzić sobie z nowymi konfliktami leśnymi, także tymi które dopiero nadejdą?
Antropologia lasu proponuje krytyczną refleksję nad tymi przejawami zróżnicowanych oczekiwań społecznych, odmiennych wartości i sprzecznych interesów w odniesieniu do lasów. W tym wystąpieniu skupię się na tym, jak tzw. zielone inicjatywy, czy to globalne czy lokalne, mogą przyczyniać się do pogłębiania historycznych nierówności i ułatwiać nowe formy akumulacji zasobów. Wykorzystam do tego koncepcję „zielonych rubieży” (ang. green frontiers), któr pozwala śledzić I analizować wzorce i konsekwencje współczesnych leśnych inicjatyw w Europie. W ramach tej koncepcji wykorzystuję krytyczną perspektywę, charakterystyczną dla studiów and rubieżami zasobów Globalnego Południa, do analizy sytuacji Globalnej Północy. Tym samym zadaję pytanie o lukę w literaturze i badaniach na temat dynamik tworzenia rubieży zasobów w Europie.
Jednocześnie podkreślam to, że sposób, w jaki dyskursy środowiskowe przekształcają krajobrazy i społeczności, często odzwierciedla historyczne wzorce nierówności, wywłaszczania i eksploatacji. Ostatecznie argumentuję, że antropologia i pokrewne dyscypliny, opierające się na metodach etnograficznych i porównawczych, oferują cenną perspektywę i narzędzia teoretyczne do analizy współczesnych inicjatyw leśnych. Z kolei skoordynowana antropologia lasu jest szczególnie dobrze przystosowana do śledzenia tych zmian w ramach społeczności, jak i identyfikacji podobnych procesów na poziomie krajów i regionów.
O prelegentce
Agata A. Konczal jest adiunktem na Uniwersytecie Wageningen w Forest and Nature Conservation Policy Group. Wcześniej, do 2022 roku, pracowała w European Forest Institute w Bonn, gdzie kierowała zespołem European Forest Governance and Society. Jest doktorem nauk etnologicznych i antropologicznych. Specjalizuje się w antropologii środowiskowej, ekologii politycznej i historii środowiskowej. Obecnie jej główny projekt dotyczy ugruntowania antropologii lasu jako dziedziny badań w antropologii. Wspólnie z Jodie Asselin z University of Lethbridge w Kanadzie utworzyła i prowadzi FORAGE – Forest Anthropology Working Group on Europe and Beyond.
Głównymi zainteresowaniami badawczymi dr Agaty Konczal są badania nad postrzeganiem, rozumieniem i użytkowaniem lasów przez różne grupy społeczne, różne podejścia i interpretacje ochrony przyrody (np. w ramach projektów rewilding) oraz interdyscyplinarne badania związane z lasami i tematyką środowiskową. W swoich badaniach Agata analizuje, w jaki sposób lasy coraz częściej zostają upolitycznione i przedstawiane jako łatwe i tanie rozwiązania problemów związanych ze zmianami klimatu, utratą różnorodności biologicznej, kryzysem obszarów wiejskich i kwestii rozwojowych.
Zdjęcia i redakcja: Mateusz Kowalski (WFH UŁ)