Przeludnienie – pierwszy problem współczesnego świata
Jednym z głównych problemów współczesnego świata jest przeludnienie. Do początku XIX wieku populacja globu nie przekraczała 1 miliarda osób. W ciągu kolejnych 200 lat wzrosła jednak ośmiokrotnie. Ten bezprecedensowy wzrost był wynikiem rewolucji przemysłowej i licznych osiągnięć w obszarze rolnictwa, medycyny i techniki. Czynniki te przyczyniły się do stopniowego wydłużania średniej długości życia człowieka, co było efektem poprawy stanu zdrowia, jakości odżywiania oraz higieny osobistej. Jednocześnie w wielu krajach utrzymywał się wysoki poziom dzietności. W 2011 roku globalna populacja osiągnęła poziom 7 miliardów, w 2024 przekroczyła 8 miliardów i oczekuje się, że będzie nadal rosnąć. Według dość ostrożnych szacunków, populacja świata osiągnie swój szczyt w połowie lat 2080, osiągając ponad 10 miliardów. Po tym okresie liczba ludności świata ma powoli spadać.
Drugi problem współczesnego świata – nierówności
Kolejnym problemem jest nierównomierne rozmieszczenie i przyrost ludności. Jedne regiony świata (część krajów afrykańskich i azjatyckich) zmagają się z dużym poziomem rozrodczości, który napędza szybki wzrost populacji, szczególnie w krajach o niskich i średnich dochodach. Najbiedniejsze kraje świata mają jedne z najszybciej rosnących populacji: przewiduje się, że całkowita populacja tych krajów podwoi się między rokiem 2020 a 2050. Z drugiej strony kraje bogate, wysokorozwinięte zmagają się z problemem starzejących się społeczeństw. Pojawiło się nawet określenie silver fox tsunami, które obrazuje lawinowy wzrost liczby osób starszych, szczególnie w krajach, takich jak Japonia, Niemcy, Włochy czy Korea Południowa. Społeczeństwa te będą musiały zmierzyć się w niedalekiej przyszłości z problemami systemu emerytalnego i opieki zdrowotnej.
Skutki zmian klimatu, czyli dlaczego ludzie migrują
Jednym z głównych problemów środowiskowych, którego skutki odczuwają wszyscy mieszkańcy globu jest antropogeniczna zmiana klimatu. Ekstremalne zjawiska pogodowe takie jak gwałtowne burze, długotrwałe susze, silniejsze niż zwykle huragany wpływają na lokalne społeczności powodując migracje. Czy Europa może spodziewać się napływu emigrantów klimatycznych? Jak podaje Międzynarodowe Centrum Monitorowania Przesiedleń (IDMC) na razie nie obserwuje się takiego zjawiska. W przypadku katastrof klimatycznych są to głównie migracje wewnętrzne. Większość ludzi zmuszonych do ucieczki z powodu katastrof związanych z klimatem przemieszcza się w obrębie swoich krajów lub państw sąsiednich. Szacuje się, że w 2022 r. doszło do 32 mln przesiedleń wewnętrznych, spowodowanych zagrożeniami związanymi z pogodą, w postaci powodzi, burz, pożarów i susz.
Jak zaradzić problemom – Agenda 2030 na rzecz Zrównoważonego Rozwoju
Międzynarodowym działaniem zaproponowanym przez ONZ, którego celem jest rozwiązanie problemów dotykających ludność świata jest Agenda 2030 na rzecz Zrównoważonego Rozwoju. Wyznacza ona 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals – SDGs), które stanowią kompleksowy plan działań zmierzających do poprawy jakości życia ludzi, ochrony środowiska oraz budowania pokoju i dobrobytu. Cele te są ze sobą powiązane i wzajemnie się uzupełniają, a realizacja jednego z celów wpływa na osiągniecie kolejnego.
Agenda 2030 zakłada przede wszystkim eliminację ubóstwa w każdej jego formie i w każdym miejscu na świecie, a także walkę z głodem poprzez zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i promowanie zrównoważonego rolnictwa. Ważnym celem jest także zapewnienie wszystkim ludziom dostępu do wysokiej jakości opieki zdrowotnej oraz promowanie zdrowego stylu życia. Agenda kładzie duży nacisk na powszechny dostęp do edukacji, szczególnie na poziomie podstawowym.
Jednym z fundamentów programu jest dążenie do równości płci i wzmocnienia pozycji kobiet i dziewcząt. Z kolei w obszarze infrastruktury i usług podstawowych, cele koncentrują się na zapewnieniu wszystkim ludziom dostępu do czystej wody pitnej, odpowiednich warunków sanitarnych oraz odnawialnych źródeł energii. Agenda wspiera także trwały wzrost gospodarczy oraz godne warunki pracy dla wszystkich.
Rozwój innowacyjnych technologii, infrastruktury i przemysłu ma przyczynić się do zmniejszenia nierówności – zarówno między krajami, jak i wewnątrz nich. Ważnym aspektem jest tworzenie miast i społeczności, które będą przyjazne mieszkańcom. Agenda 2030 promuje także odpowiedzialne wzorce konsumpcji i produkcji, tak aby zasoby naturalne były wykorzystywane w sposób bardziej efektywny i z poszanowaniem środowiska.
W obliczu kryzysu klimatycznego szczególne znaczenie mają działania na rzecz ochrony klimatu, które obejmują ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i dostosowanie się do skutków zmian klimatycznych. Cele obejmują również ochronę mórz i oceanów oraz zachowanie różnorodności biologicznej. Agenda 2030 wzywa do budowania pokojowych społeczeństw, zapewnienia powszechnego dostępu do sprawiedliwości i tworzenia skutecznych, odpowiedzialnych instytucji na wszystkich szczeblach.
Zakończenie realizacji Agendy 2030 planowane jest na rok 2030. Szacuje się, że na Ziemi będzie nas wtedy 8,5 miliarda. Miejmy nadzieje, że wdrożenie programu realnie poprawi warunki życia ludzi na całym świecie. Jeśli państwa będą konsekwentnie wdrażać przyjęte zobowiązania, ludzkość może osiągnąć postęp, który uczyni naszą planetę lepszym miejscem dla wszystkich jej mieszkańców.
Literatura:
- GRID 2023 (Global Report on Internal Displacement 2023). The Internal Displacement Monitoring Centre.
- Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030. Rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 25 września 2015 r.
- UNFPA (United Nations Population Fund) 2025. The Real Fertility Crisis: The pursuit of reproductive agency in a changing world. New York: UNFPA.
- United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. 2021. Global Population Growth and Sustainable Development. UN DESA/POP/2021/TR/NO. 2.
- United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division. 2024. World Population Prospects 2024: Ten Key Messages.
Dr Natalia Ratajczyk jest adiunktem dydaktycznym w Katedrze Biogeografii, Paleoekologii i Ochrony Przyrody na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska UŁ, Pełnomocnikiem Dziekana ds. zrównoważonego rozwoju oraz Pełnomocnikiem Dziekana ds. kierunków: Ochrona Środowiska, EkoMiasto, Biomonitoring i Biotechnologie Ekologiczne. Prowadzi zajęcia na kierunku Ochrona Środowiska i EkoMiasto, podczas których stara się uwrażliwiać studentów na aspekty związane z nadmierną konsumpcją, ochroną zasobów oraz kształtowaniem świadomości ekologicznej. Realizuje działania związane z podnoszeniem świadomości na temat zrównoważonego rozwoju i jest współautorką projektu BiOŚfera.
Materiał: dr Natalia Ratajczyk, Katedra Biogeografii, Paleoekologii i Ochrony Przyrody, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska UŁ
Redakcja: Kamila Knol-Michałowska, Centrum Promocji, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska UŁ